Waar durf smaak ontmoet

Bus Whisky's gedurfde reis naar de duurzaamste whisky ter wereld.

Eind 2019 werd Bus Whisky succesvol gelanceerd als nieuw Nederlands whiskylabel. In amper drie jaar tijd groeide Bus uit van een kleine Brabantse start-up uit tot de tweede whiskyproducent van Nederland en een van de duurzaamste whiskystokerijen ter wereld. Bij de Global Green Awards in Hongkong werd Bus Whisky beloond met een gouden duurzaamheidsmedaille. Lees hier meer >>

Maar hoe stook je nou eigenlijk een duurzame whisky? Dat doen we in de praktijk op de volgende manieren:

Duurzame teelt 
Een van de belangrijkste ingrediënten van Bus whisky is mout, die gemaakt wordt uit brouwgerst. De brouwgerst voor deze craft whisky wordt in eigen beheer geteeld. Onze teelt van brouwgerst gebeurt zonder toepassing van kunstmest of pesticiden. We experimenteren met onderteelt van klaver onder onze brouwgerst om vocht vast te houden, onkruid te onderdrukken en biodiversiteit en CO2 toe te voegen aan de bodem. Ook worden de akkers standaard voorzien worden van bloemrijke akkerranden om een bijdrage te leveren aan de steeds verder afnemende biodiversiteit op het platteland. 

Oog voor erfgoed & cultuur
De brouwgerst wordt in eigen beheer geteeld, deels met behulp van de antieke machines van de lokale dorsclub de Stofvreters. De dorsclub is geworteld in de regio en bestaat uit hobbyisten en verzamelaars van oude landbouwwerktuigen. De club probeert om deze machines te bewaren zo nodig te restaureren en in de originele staat te behouden. Dat doen ze door er met regelmaat mee te werken. De stofvreters zaaien onder andere de bloemrijke akkerranden voor ons in met antieke tractoren en helpen soms bij de oogst met een antieke combine. Bus whisky betrekt verder heel actief kunstenaars en designers bij diverse projecten en onderdelen in het productieproces. Elke nieuwe vatsoort krijgt een nieuw soort etiket wat door kunstenaars wordt ontworpen.

Blauwe diesel
De tractor van onze distillery wordt getankt met blauwe diesel. Blauwe diesel is een andere naam voor een HVO. Dat staat voor Hydrotreated Vegetable Oil. Blauwe diesel wordt volledig gemaakt uit hernieuwbare en duurzame grondstoffen, zoals plantaardige afvalolie. Onder andere de frituurolie van het Bus Whisky restaurant wordt verwerkt in de biodieselfabriek. Daar wordt diesel gemaakt uit 88% afval en reststoffen (bakoliën, dierlijke vetten) en 12% hernieuwbare plantaardige oliën, afkomstig uit gecertificeerde plantages. 

Energieneutrale whiskystokerij
De stokerij van Bus Whisky draait op groene stroom van zonnepanelen op het dak, zonneboilers, warmtepompen en biomassa. En daarnaast proberen we zoveel mogelijk restwarmte te benutten. In de distilleerketels wordt de hete alcoholdamp teruggekoeld met water, zodat de alcohol op het einde weer vloeibaar wordt. Het koelwater wordt daardoor dus warm. Zelfs zo warm dat we er prima onze boiler mee kunnen vullen om te mashen. Maar we hebben veel meer koelwater 'over' dan we nodig hebben om te mashen (brouwen). Dus als de boiler vol is, wordt het warme koelwater doorgestuurd naar respectievelijk eerst de vloerverwarming van het gebouw, dan naar de zonneboiler, de boiler voor douches en afwasmachines en vervolgens naar een bufferwat wat verbonden is met de bron van een van onze warmtepompen. En uiteindelijk wordt het laatste afgekoelde water gebruikt om de tuin te beregenen of loopt het in een van de grote vijvers op ons landgoed, zodat het niet in het riool belandt.

Als we onvoldoende warm water hebben als bijvoorbeeld de zon niet hard genoeg schijnt, dan hebben we altijd nog een back-up voorziening om het brouwwater elektrisch op temperatuur te houden. Zo zijn we verzekerd van continuïteit. 

Methanol
Whisky stoken gaat in 3 stappen: de voorloop, de middenloop en de naloop. Tijdens de voorloop komt er een klein beetje methanol vrij. Dat halen we er periodiek uit en dat wordt verwerkt tot koelmiddel voor onze warmtepomp, antivries voor de ruitenvloeistof van de auto's en huisgestookte aanmaakvloeistof voor de BBQ's van het Bus Whisky restaurant. Er wordt dus niets weggegooid.

Alcoholvrij bier
Erg enthousiast zijn we ook over ons laatste nieuwe plan om alcoholvrij bier te maken uit de reststroom van onze whiskyproductie. Om whisky te maken brouw je eerst in feite een bier van ongeveer 8% zonder hop tijdens het mashproces, waar je dan de alcohol uit haalt in de distilleerketel, maar de rest gewoon weggooit. Maar wat hou je nou eigenlijk over als je goed nadenkt..? Precies, alcoholvrij bier! Dat alcoholvrije ‘bier’ is nu nog behoorlijk zuur. Maar als je het brouwproces een beetje aanpast krijg je een lekker blond bier zonder hop. We moeten dus het brouwproces aanpassen én achteraf hop gaan toevoegen aan het alcoholvrije bier. Nieuwe innovatieve processtappen zijn daarvoor nodig die behoorlijk wat vergen. Maar het moet kunnen lukken om zo onze footprint nóg verder te verkleinen door voedselverspilling tegen te gaan en een enórme reststroom tot waarde te brengen in de wetenschap dat alcoholvrij de groeimarkt is voor de komende decennia, waardoor de potentiële impact die ermee gerealiseerd kan worden groot is. We hebben inmiddels de eerste experimenten achter de rug. Als het lukt is onze innovatie straks kopieerbaar door anderen en schaalbaar, want we patenteren uit principe geen duurzaamheidsinnovaties. We delen juist onze kennis om meer impact te maken. Ben jij een student die hier wel een stage- of afstudeeropdracht voor zou willen doen? Laat het ons weten!

Biomeiler
We hebben een biomeiler gebouwd waarin we organisch materiaal zoals bierbostel en o.a. gerstestro willen composteren en de warmte die daarbij ontstaat door de broei gebruiken als een warmtebron voor onze warmtepompen en gaandeweg ontstaat vanzelf compost voor de graanvelden. 

Elektrisch rijden
We rijden bij Bus whisky helemaal elektrisch. Alle bedrijfsauto's zijn elektrisch en worden opgeladen met onze eigen zonnepanelen. Daarnaast hebben we nog 10 elektrische 4x4 jeeps, zodat jij een bezoek aan onze stokerij kunt combineren met een duurzame ecotrail door de prachtige omgeving.

Bierbostel via meelwormen omzetten in dierlijk eiwit
Traditioneel wordt bierbostel vaak gebruikt als veevoer voor koeien of varkens. Omdat deze dieren warmbloedig zijn wordt een deel van de energie omgezet in warmte waardoor de omzetting van plantaardig naar dierlijk eiwit minder efficient is. Dus kunnen we daar geen koudbloedige dieren inzetten? Vandaar dat Bus Whisky is gestart met het kweken van forellen. Meelwormen gaan de bierbostel omzetten in dierlijk eiwit en de meelwormen voeren we weer aan de vissen die we op de kaart hebben staan in het restaurant van de whiskystokerij.

Bierbostel omzetten in foodproducten
We maken brood van bierbostel, maar ook granola. Voor pizzadeeg gebruiken we tot 5% brouwgraan, voor pasta tot 10% brouwgraan en we maken er een breader van voor gevogelte, vlees, vis. Ook in nagerechten gaan we brouwgraan gebruiken voor blondie, brownie of Madeleine. En wat te denken van koekjes bij de koffie op basis van brouwgraan of een bittergarnituur op basis van brouwgraan. Maar ook crackertjes, soft bake repen en bakmixen op basis van brouwgraan zijn mogelijk. 

Bierbostelbeton en strobouw
Whisky kent één behoorlijk grote reststroom en dat is "bierbostel" of "brewers grain". De meeste stokerijen en brouwerijen voeren deze reststroom af naar veehouderijen waar het aan de dieren wordt gevoerd. Dat doen wij ook en we krijgen er dan weer bierbostel gevoerde rundercarpaccio voor terug voor in het Bus Whisky restaurant of speklapjes voor op de BBQ. We bakken er verder brood van en we maken er granola van voor overnachters in de Bus Whisky B&B en op de Bus Whisky boerderijcamping. Maar bierbostel drogen kost veel energie en is dus niet op voorhand duurzaam.

Bus whisky heeft daarom ingezet op een eigen vinding: bierbostel-beton. Door het toevoegen van kalk aan bierbostel ontstaat een duurzame betonsoort die tijdens het uitharden CO2 opneemt. Het vocht uit de bierbostel is daarbij juist heel handig. Daarmee hebben we dus een CO2-negatieve bouwstof die bovendien helemaal circulair na sloop weer op het land gebruikt kan worden als organische meststof. Octrooi op deze toepassing is inmiddels aangevraagd en TU Eindhoven is een nader onderzoek gestart naar de toepassing en mogelijkheden van bierbostelbeton. De bedoeling is om deze nieuwe bouwstof een grote rol te geven bij de bouw van een nieuwe distillery. Ook het stro -een restproduct van de gerstteelt- krijgt daarin een prominente rol. Stro is een goed isolerend materiaal. Een gebouw van stro is zeer energiezuinig of zelfs energieneutraal. De primaire energie die nodig is om het stro te produceren is nagenoeg nihil. Stro is de droge stengel van graangewassen. Het gewas neemt tijdens de groei CO2 uit de atmosfeer op en slaat die op in de stengels. Bouwen met stro is dus bouwen met “geconserveerd” CO2, het blijft onttrokken aan de atmosfeer, minimaal zolang het gebouw bestaat.

Duurzaamste whiskystokerij ter wereld
Bus Whisky wil de duurzaamste whiskystokerij ter wereld zijn. We ambieren een voortrekkersrol in het verduurzamen van de productie van whisky en zoekt voortdurend naar innovatie en vernieuwing die kan bijdragen aan het vergroten van circulariteit. We hebben in 2018 daarom bijvoorbeeld ook deelgenomen aan de ontwerpprijsvraag Brood & Spelen met de inzending 'wijstwater & whisky'. Deze prijsvraag van Floris Alkemade (Rijksbouwmeester) en Berno Strootman (Rijksadviseur voor het Landschap) deed een beroep op boeren en ondernemende grondeigenaren: Ontwikkel samen met ontwerpers, architecten en designers met vernieuwende ideeën perspectieven voor het platteland. Lees meer >>

Wishlist
Is er eigenlijk nog wel wat te verbeteren bij Bus Whisky op het gebied van duurzaamheid? Zeker wel! We hebben nog genoeg ambities. Komende tijd staan de volgende verbeteringen op de agenda:

1) Een ecologische wasstraat
In hoeverre is het mogelijk om “afvalstromen” van water binnen Bus Whisky te gebruiken als input voor een ecologisch voedselweb wat als output voedsel voor menselijke consumptie kan opleveren? We gaan daarvoor een demoproject aanleggen. Onderdelen binnen deze demo:
• Ecologische waterzuivering t.b.v. waterkwaliteit forellenvijver;
• Omzetting van overschot aan nutriënten naar waterinsecten als voedselinput voor de forellen vanuit de andere aangesloten poelen;
• Verkenning mogelijke bijdrage boerderij aan behalen Kader Richtlijn Water doelen;
• Inzetten van ecologisch geordend water als bodemkwaliteitsversterking voor het voedselbos en wijngaard;
• Testopstelling: verwerking van effluent van de Whiskystokerij en omzetting naar water met hoge kwaliteit en de potentieverkenning van een bioreactor.

2) Een algenreactor
We willen de CO2 die vrijkomt bij de vergisting gaan afvangen om daar een algenreactor mee te voeden. Na het brouwproces (mashen) worden de suikers in het brouwsel door gistcellen omgezet in alcohol en CO2. Dat is een cruciale stap in het proces die we nodig hebben om tot alcohol te komen. We kunnen en willen deze uitstoot dus niet verminderen, maar wat wél prima kan is de CO2 afvangen en alternatief aanwenden. We zijn gefascineerd door een bierbrouwer in Australië die er een algenreactor mee voedt, dus dat leek ons ook wel aardig. Zelf waren we al bezig met de aanleg van een theeplantage en we zouden de CO2 tussen de theeplanten kunnen blazen, zodat we dat kunnen vermarkten als CO-thee. Maar goed, misschien gaan we wel allebei een beetje doen. We houden wel van een experiment. Ben jij een student die hier wel een stage- of afstudeeropdracht voor zou willen doen? Laat het ons weten

3) Paddestoelen kweken
We willen paddenstoelen gaan kweken op bierbostel. Super duurzaam, mooi verhaal en uniek, en in België al eens bewezen als werkend concept, dus dat scheelt. We gaan uitzoeken welke paddestoelen onze bierbostel het lekkerst vinden en welke teelttechniek het beste past. Ben jij een student die hier wel een stage- of afstudeeropdracht voor zou willen doen? Laat het ons weten!

4) Partners en leveranciers aansporen
We gaan onze partners en leveranciers in de volle breedte betrekken bij onze duurzaamheidsambities. Denk aan transporteurs, de mouterij, de glasfabriek, de loonwerker, de kurkfabrikant, de vatenmakers, de verpakkingenfabrikant, etc. Eerst brengen we onze eigen voetafdruk op orde en de vervolgstap is om komende jaren ook partners en leveranciers te betrekken om ook al eerder in de keten onze voetafdruk te verkleinen. Ben jij een student die hier wel een stage- of afstudeeropdracht voor zou willen doen? Laat het ons weten!

En we staan uiteraard open voor nog betere, mooiere of andere al dan niet experimentele ideeën om Bus Whisky nog duurzamer te maken. Heb jij nou zelf nog een toffe suggestie, wil je stage lopen of zoek je een duurzame afstudeeropdracht? Meldt het ons via sustainability@buswhisky.com

Ook hebben we een manifest waarin ons DNA, onze missie en visie zijn opgeschreven: